عوامل اصلی جذب جوانان به مسجد

لطفا از تمام مطالب دیدن فرمایید.

سه سیب

الف ) امام جماعت

امام جماعت در هر مسجد عاملى مهم در پیشرفت و ترقى مسجد به شمار مى رود و چنانچه داراى شرایط لازم باشد، تأثیرى بسزا در تحولات مثبت در جوانان و در نتیجه گرایش آنان به مساجد خواهد داشت ؛ این صفات از این قرار است :

الف ) امام جماعت
امام جماعت در هر مسجد عاملى مهم در پیشرفت و ترقى مسجد به شمار مى رود و چنانچه داراى شرایط لازم باشد، تأثیرى بسزا در تحولات مثبت در جوانان و در نتیجه گرایش آنان به مساجد خواهد داشت ؛ این صفات از این قرار است :

1 - ثابت بودن

شناخت امام جماعت از مسجد، محل مؤ منان و نمازگزاران و غیره از جمله امورى است که در عملکرد وى نقشى مهم دارد؛ خصوصیات و اوضاع خاص هر محل و اهالى آن باعث مى شود که وى تصمیم مقتضى اتخاذ کند و در راه اجراى آن گام بر دارد که ثابت بودن امام جماعت در مسجد محل این مسأله را عملى مى سازد.

2 - توانایى علمى

از عواملى که مى تواند در جذابیت امام جماعت مؤ ثر باشد، توانایى و اندوخته هاى علمى اوست ، چرا که ممکن است سؤ الى از طرف جوانان در حیطه تخصصى او مطرح شود تا او با استفاده از معلومات خود در زمینه هاى مختلف از جمله جامعه شناسى و روان شناسى جوانان و غیره ، پاسخ دهد. طبیعتا قدرت علمى روحانى مسجد باعث اطمینان و اعتماد مردم ، بخصوص جوانان مى شود و آنان نیز همواره سعى مى کنند در مواقع لزوم با او ارتباط برقرار سازند و با اطمینان خاطر و طیب نفس با وى معاشر باشند و از کمالات و معلومات او بهره مند شوند.

3 - نظم

امام جماعت ضرورت دارد که در کلیه کارهاى مربوط به مسجد نظم و انضباط را مراعات کند، به موقع به مسجد بیاید، نماز را اقامه کند و اوقات سخنرانى و ارشاد مردم را تنظیم و با توجه به حال حضار مطالب خود را بیان کند و از ذکر مطالب اضافى و اطاله کلام خوددارى ورزد.

4 - بیان ساده و شیوا

مطالبى که امام جماعت بیان مى کند، باید حتى المقدور ساده و شیوا باشد و از تلفظ کلمات و جملات عجیب و غریب و نامأنوس بپرهیزد؛ چرا که عمده مخاطبان وى بى سواد، کم سواد و ناآشنا به کلمات تخصصى هستند، در غیر این صورت با توجه به روحیه جوانان و کم ظرفیت بودن آنان ، خستگى و کسالت بر آنها عارض مى شود.

5 - ابتکار خلاقیت

بعضى از وعاظ هنگامى سخنرانى آموخته هاى علمى خود را به همان گونه که فرا گرفته اید، بیان مى کنند، در حالى که مى توانند با ذکر مثال ها و حکایت هاى تاریخى ، مطالب و کلمات قصار، شوخ طبعى و داستان هاى شیرین را با رعایت نکات روانشناسى جوانان به گونه اى زیبا و جذاب تر عرضه کنند.

6 - دوستى با جوانان و نوجوانان

امام جماعت مسجد مى تواند با کنار گذاشتن بعضى از روحانیت هاى کاذب یا غیر ضرور، بین خود و جوانان ، دل آنها را به خود نزدیک کند؛ به قدر معقول با آنان صحبت کند، احوال آنها را در حالت عادى و غیر عادى جویا شود و حتى المقدور در همنشینى ها و مجالست ها همراه آنان باشد و از فرصت هاى مناسب به منظور بیان مقصود استفاده کند؛ در حالى که بعضى از روحانیان با اتخاذ تدابیر نامناسب و به خود گرفتن حالت هاى عالمانه ، سنگین و رنگین حرکت کردن بى حد، هم کلام نشدن با دیگران ، خصوصا جوانان و غیره ، بین خود و جوانان فاصله مى اندازند.

7 - احترام و تواضع

همیشه با احترام به دیگران و داشتن حالت تواضع در مقابل همنوعان ، نوعى ارادت قلبى دیگران را در حق خود جذب مى کنیم ، حال اگر تواضع و احترام از جانب روحانى و رهبر معنوى ، آن هم با جوانان که داراى قلبى پاک و جویاى صحبت هستند، صورت گیرد، قطعا پیروزیهاى چشمگیرى به دست خواهد آمد؛ این روش از جمله طرق تبلیغ عملى است که در تاریخ صدر اسلام خصوصا در وصف پیامبر گرانقدر اسلام نقل شده است و نتایج بسیار خوبى هم در بر داشته است .

8 - آراستگى ظاهرى

روحانى و رهبر معنوى در اجتماع باید در قالب الگو و نمونه خوبى ها مطرح شود؛ بنابراین امام جماعت باید به بهترین وجه ممکن لباس بپوشد، تمیز باشد، محاسن مرتب داشته باشد و از عطر استفاده کند؛ مواظب نظافت دهان و دندان و احیانا بوى بد دهان خود باشد و کلا مسئله نظافت ظاهرى را فراموش نکند.

9 - توانایى جسمى

در برگزارى نماز جماعت و سخنرانى ها لازم است مسائلى نظیر دقت دیگران و کهولت سن حاضران مراعات شود؛ حال اگر امام جماعت سن بالایى داشته باشد، طبیعتا نماز طولانى مى شود و ممکن است مأموران خسته شوند.

10 - دارا بودن دانش لازم

اگر امام جماعت صرفا به یک سرى اطلاعاتى علمى دست یافته باشد، انتقال آن به روش معمولى و بیان ساده آن مطالب ممکن نیست و با توفیق کمترى قرین است ؛ لذا ضرورى است از علوم دیگر نظیر روانشناسى جوانان و نوجوانان استفاده شود.

11 - درک موقعیت سنى جوانان

موقعیت سنى جوانان و نیازها و روحیات آنان در این سنین باید مورد توجه قرار گیرد؛ لازم نیست همیشه از آنان بخواهیم در کلیه مراسم ادعیه و زیارات شرکت و گریه و زارى را پیشه کنند، زیرا جوانان و نوجوانان در کنار این مسائل معنوى نیاز به تفریحات سالم و ورزش و آموختن دانش روز دارند؛ تحرک و انرژى زیاد از خصوصیات این دوران است و جوانان به تنوع بیشترى نیازمندند.

12 - تهیه امکانات مالى

امام جماعت مى تواند با نظارت کامل و سر و سامان دادن به امور مالى مسجد و تخصیص بودجه هاى لازم در راه جذب جوانان ، به این مهم دست یابد.

ب ) مسجد

خود مسجد و ویژگى هاى آن نیز مى تواند عامل جذابى به منظور گرایش جوانان و نوجوانان به مسجد باشد، این ویژگى ها و خصوصیات عبارت اند از:

1 - فضاى مناسب و ظواهر خوب آن

مسئولان ذى ربط در عصر کنونى باید در احداث مساجد تا حد زیادى مداخله کنند، انتخاب محل احداث نقشه مورد نظر، امکانات و فضاى سبز آن و غیره باید حساب شده و از روى اصول باشد؛ احداث مسجد در کوچه و پس کوچه ها و با مساحت کم و شبستان مسجد، بدون دیگر امکانات سوت و کور است و رغبتى در دل جوانان و ناآشنایان به مسجد ایجاد نخواهد کرد.

2 - نظافت

تمیزى و پاک بودن از جمله عواملى به شمار مى رود که باعث گرویدن جوانان به مسجد مى شود، لذا مسئولان مسجد باید در خصوص غبار رویى ، نظافت منظم روزانه یا هفتگى شستن فرشها و عطر افشانى اقدام کنند. نظافت دستشویى ها، ایجاد امکانات بهداشتى نظیر صابون ، مایع ضد عفونى کننده ، آب گرم در زمستان ها و شستشوى مرتب و منظم محیط دستشویى ها و به کار بردن خوشبو کننده هاى مناسب از ضروریات مساجد است .

3 - وسایل صوتى ، گرمازا و سرمازا

کسانى که مناسبتى به مسجد راه مى یافتند چنانچه با مسائل ناخوشایندى از قبیل نامناسب بودن صداى بلندگوها و سرد یا گرم بودن بیش از حد مسجد روبرو شوند، تنفر در قلب آنان پدید مى آید و سابقه ذهنى منفى در اذهان ایشان باقى مى گذارد، همچنین تنظیم نور کافى در خود مسجد از اهم مسائل است .

4 - تصمیم گیرى متمرکز

مؤ منان و نمازگزاران و مسئولان مربوط مى توانند به منظور تنظیم برنامه ها و امور مساجد و جلوگیرى از پراکندگى و تعدد تصمیم گیرى ها، با انتخاب شمارى از افراد جوان و متعهد و حتى المقدور متخصص ، همچنین ریش سفیدان با نظارت امام جماعت در قالب هیئت امنا، امور مساجد را با صلابت و برنامه ریزى منسجم اداره کنند.

5 - ایجاد امکانات فرهنگى ورزشى

مسئولان و گردانندگان مساجد مى توانند با تهیه و تخصیص امکانات فرهنگى از قبیل : کتابخانه ، سالن مطالعه ، تشکیل گروه هاى تواشیح ، سرود، همخوانى قرآن و تشکیل جلسات آموزش قرآن در دوره هاى گوناگون ، کلاس هاى تقویتى رایگان و کلاس هاى آموزشى دیگر، باعث جذب جوانان به مساجد شوند؛ در کنار این مسائل تهیه امکانات ورزشى مرتبط با مسجد تا جایى که حرمت آن به طور کامل محفوظ بماند نیز مى تواند در شمار عوامل جذب کننده محسوب شود.

6 - استفاده از افراد خوش صدا

بسیارى از اوقات مى بینیم در مساجد از قاریان قرآن و مؤ ذن هاى مسن و افراد بد صدا استفاده مى شود که انسان به هنگام شنیدن صداى آنان ناگزیر باید گوش خود را بگیرد. طبیعى است که این موضوع باعث دفع جوانان از مساجد مى شود.

ج ) هیئت امناى مسجد

پیشبرد امور مسجد و آبادانى آن ، هم به لحاظ معنوى و هم به لحاظ مادى ، اشتراک مساعى و همت والاى اعضاى هیئت امنا را مى طلبد، آنان مى توانند با همفکرى و همدلى ، از عهده این وظیفه شرعى و داوطلبانه به خوبى برآیند و ذخیره اى براى آخرت خود بردارند؛ خصوصیات ضرورى که مى باید این افراد داشته باشند، به قرار زیر است :

1 - همکارى جدى

اعضاى هیئت امناى مسجد مى باید در اداى وظایف خود جدیت داشته باشند و مصمم حرکت کنند، در غیر این صورت اختلال در امور مسجد پیش مى آید.

2 - تقسیم کار

به نظر مى رسد که امور مساجد مى باید به تناسب سن ، تخصص ، علاقه و دیگر عوامل شخصى اعضاى آن هیئت ، تقسیم شود تا فشار کار بر دوش فرد یا افرادى معینى نباشد؛ از طرف دیگر این اعضا مى توانند از افراد غیر عضو که علاقه به کار دارند کمک بجویند تا در تسریع کار مؤ ثر باشند، مراعات مجموعه امور یاد شده باعث بروز حرکتى منسجم در امور مساجد مى شود که براى افراد مرتبط با مسجد و خصوصا جوانان دلپذیر خواهد بود.

3 - علاقه به کار

افرادى که در قالب عضو این هیئت به کار مشغول مى شوند باید در برابر مسئولیت پذیرفته شده علاقه داشته باشند و از نیت غیر تقرب الى الله پرهیز کنند تا بتوانند بدون هیچ گونه دلسردى فعالیت کنند.

4 - تأمین بودجه

پیشرفت و بهبود کیفیت فعالیت هاى مساجد تا حد زیادى بستگى به مسائل مالى دارد؛ اعضاى گرداننده مساجد باید در این خصوص فکر اساسى کنند و از طرفى به مخارج معمولى مسجد از قبیل آب و برق و گاز اکتفا نکنند و هزینه جذب جوانان را نیز به صورت مسئله مهم محسوب دارند و در ردیف هزینه هاى خود بگنجانند و از طرف دیگر به روش سنتى جمع آورى پول در مسجد اکتفا نکنند، بلکه با کمک گرفتن از افراد متمکن و خیر، جمع آورى منظم ماهیانه وجوهات نقدى از منازل و عرضه فیض ، در نظر گرفتن منابع در آمد از قبیل خرید مغازه و اجاره دادن آن ، مشارکتهاى اقتصادى و غیره ، مشکلات مالى مسجد را رفع کنند.

5 - توجیه جوانان و نوجوانان

بیان حرمت و احترام مسجد مى تواند جنبه معنوى آن را تقویت کند و این ذهنیت را که صرفا مسجد به مجلس ختم و امثال آن منحصر است ، محو کند، این جلسات به صورت رسمى و غیر رسمى و همچنین به شکل فردى یا جمعى مى تواند در موقع مناسبى انجام شود.

6 - اهتمام به مسئله جوانان و نوجوانان

توجه کردن به جوانان و سرمایه گذارى براى آنها نیز از امور مهمى است که سرپرستان و گردانندگان مسجد باید به آن عنایت داشته باشند، گرداندن مسجد و اداره امور آن نباید به شکل سنتى باشد، یعنى به شکلى که گاهى اوقات مشاهده مى شود که اکثر کودکان و نوجوانان را به دلیل شلوغ کردن ، حرف زدن و غیره از مسجد بیرون مى کنند، یا نسبت به آنها بد رفتارى مى شود، باید توجه داشته باشیم که این نوع برخورد با آنها سابقه بدى در اذهانشان باقى مى گذارد.

7 - استفاده از تخصص هاى گوناگون

براى رفع مشکلات روزمره مساجد و تقلیل هزینه هاى آن مى توان از افرادى که در شغل هاى گوناگون مهارت دارند، استفاده کرد و در مواقع لزوم از آنها کمک گرفت . به کار گیرى این تخصص ها هم در زمینه امور فنى و حرفه اى و اقتصادى و هم در امور فرهنگى و غیر مادى خواهد بود. البته در اینجا منظور این نیست که کلا مشکلات فوق رایگان انجام گیرد، بلکه هدف این است که در حد توان در کم کردن مخارج مسجد تلاش شود.

د) سایر عوامل

در این زمینه مى توان به عوامل دیگرى اشاره کرد که انتخاب عنوان و دسته بندى آنها چندان ضرورى به نظر نمى رسد، این موارد را مى توان به شکل زیر بیان کرد:

1 - ترجمه و توضیح دعاها و اذکار

بسیار اتفاق مى افتد که جوانان و نوجوانانى که تجربه لازم ندارند، از عظمت و فلسفه قرائت ادعیه و زیارات مى پرسند، سؤ الات این است که چرا یک سرى عبارات را به زبان عربى مى خوانیم ، در حالى که نمى دانیم مخاطب ما کیست ، یا اگر اجمالا مى دانیم مخاطبمان خداوند است ، نمى دانیم که به او چه بگوییم ، یا چه چیزى از او درخواست مى کنیم ، لذا براى رفع این شبهه و ابهام حتى المقدور به همراه دعاها، ترجمه آنها را نیز به زبان روان و از هر گونه پیچیدگى بیان کنیم ، تا ارتباط بین خواننده دعا و مخاطب او، یعنى خداوند را محکمتر کنیم .

2 - آشنا کردن جوانان به فلسفه اعمال عبادى

آنچه باعث شده است که خداوند تبارک و تعالى از زبان پیامبر گرامى و ائمه هدى برگزارى نمازها را به جماعت توصیه مى فرماید، بسیار والاست ، چرا که جماعت یک از مظاهر عظمت مسلمین و اتحاد و یگانگى آنهاست ، اما این فلسفه جماعت ها عمدتا در میان مردم غریب و ناآشناست ، چه بسا آشنایى جوانان با این مفاهیم عظیم و درک فیض معنوى آن علاقه مندى مضاعف در آنها ایجاد کند.

3 - اخلاق و رفتار نمازگزاران

متأسفانه برخورد بعضى از نمازگزاران با نوجوانان در مسجد به گونه اى است که آنها را از هر چه مسجد و مسجدى است ، متنفر مى سازد، چرا که طریقه برخورد با آنها را نمى دانند و همیشه با خشونت و عصبانیت قصد تنظیم برنامه مساجد و برقرارى انضباط را دارند، در حالى که مطمئنا شیوه هاى دیگرى از قبیل مسئولیت دادن و ایجاد شخصیت ، بزرگ منشى و مراعات شخصیت آنان ، مى تواند در جذب ایشان به مساجد بسیار مؤ ثر باشد.

5 - جذب از طریق دوستان

بسیارى از نمازگزاران که در سنین جوانى و نوجوانى قرار دارند مى توانند مبلغ عملى مسجد و نماز جماعت باشند و با بیان لذایذ معنوى ، همسالان خود را به این امر ترغیب و تشویق کنند، چرا جوانان در موقع ورود به مسجد در ارزیابى اعمال خویش هستند و با دیدن همتایان خود در مسجد در تصمیم خود مصمم تر مى شوند.

6 - انعکاس فعالیت ها

فعالیت هاى مسجد باید در بین مردم منعکس شود تا از آن مطیع شوند، این اطلاع و آگاهى از فعالیت هاى گوناگون باعث تشویق و دلگرمى مردم مى شود و سامان و نظم امور مساجد را نمایان مى سازد.

7 - رفع مشکلات

اگر مردم بویژه جوانان و نوجوانان بدانند که بعضى از مشکلاتشان در مسجد رفع مى شود، طبیعتا به مسجد روى مى آورند؛ مثلا اگر کلاس هاى رفع اشکال تدریس خصوصى به شکل آسان در مسجد تشکیل شود با توجه به وضع مالى بعضى از افراد به شکل مثبتى جلوه مى کند.

8 - خادم

مسئله خادم از جمله مشکلات عمده مساجد است ، همانطور که مى دانیم اکثر خدام مساجد از افراد کهنسال و باز نشسته هستند، لذا این گونه اشخاص روحیه برخورد با تمام طبقات اجتماع را ندارند و از آنجا که خستگى روحى و پیرى در اعصاب و روان تأثیر مى گذارد، شایستگى لازم براى اداره مساجد ندارند و باعث گریز جوانان و نوجوانان از مسجد مى شوند؛ پس باید خادمان مسجد از افراد جوان تر باشند تا اشکالات یاد شده پیش نیاید. لازمه جذب این افراد نیز تأمین مسائل اقتصادى و امنیتى آنها است ، چرا که آنان باید زندگى معمولى خود را بگذرانند و در برخورد با افراد نامنظم و بى تربیت و گاهى هم زورگو تأمین جانى و مالى داشته باشند و با خیال آسوده به اداى وظایف خود بپردازند. (1)